Có thể thấy, sau giai đoạn tăng trưởng bùng nổ năm 2022, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong năm 2022 được dự báo sẽ chịu tác động của lạm phát cũng như suy thoái toàn cầu. Cũng từ quý IV, các doanh nghiệp thủy sản, đặc biệt là ngành tôm đều khan hiếm đơn hàng và giảm sức cạnh tranh đối với các đối thủ lớn.
Ngành thủy sản chịu áp lực từ nhiều phía
Theo ghi nhận, từ quý 3 đến nay, xuất khẩu thủy sản cũng đã chững lại, đáng chú ý là ở những thị trường lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc, Anh bởi tác động của lạm phát, biến động về tỷ giá cũng như thiếu hụt nguyên liệu. Các chuyên gia cho rằng đơn hàng giảm cùng các ngân hàng cắt giảm đi hạn mức tín dụng chính là hai yếu tố tác động mạnh đến thủy sản năm 2023.
Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP) - ông Trương Đình Hòe cho biết, bước sang năm 2023, lạm phát trên toàn cầu gia tăng đã khiến cho nhu cầu tiêu thụ thủy sản giảm sút và các nhà nhập khẩu cũng đã hạn chế việc nhập khẩu hàng ồ ạt với mục đích tiết giảm tối đa chi phí lưu kho và bảo quản tồn kho.
Ông Trương Đình Hòe nói rằng: “Tình hình xuất khẩu sẽ khó khăn hơn do khó thống nhất về giá bán. Dự kiến các đơn hàng trong quý I/2023 sẽ giảm so với cùng kỳ năm 2022, chủ yếu tập trung ở thị trường Mỹ, Nhật, Hàn Quốc…”.
Ngành thủy sản chịu áp lực từ nhiều phía
Ở chiều hướng khác, lãi suất ngân hàng cũng được điều chỉnh tăng cao theo tình hình lạm phát chung và doanh nghiệp cũng sẽ khó có thể tiếp cận được với nguồn vốn vay để tái sản xuất.
Cũng ngay từ đầu tháng 11, các ngân hàng đã tiến hành điều chỉnh mức lãi suất vay và hiện tại đang ở mức điều chỉnh cao nhất của một số ngân hàng là từ 1,8% lên 4,9% đối với USD và 4,5% - 9% đối với VND. Ngoài ra, nhiều chi nhánh ngân hàng thương mại địa phương cũng đã tiến hành cắt giảm mạnh hạn mức tín dụng với doanh nghiệp thủy sản dù mới chỉ giải ngân được 60-80%.
Chính việc không tiếp cận được với nguồn vốn cũng sẽ ảnh hưởng đến tình hình thu mua nguyên liệu sản xuất và giữ chân của người lao động, không thể tái đầu tư nhà máy, nguồn vốn lưu động bị cạn kiệt sẽ dẫn đến việc giảm công suất hoạt động của doanh nghiệp. Kết quả là kim ngạch xuất khẩu thủy sản có thể đi xuống, Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia khác.
Ngành tôm sẽ “chật vật” hơn so với cá tra
Hiện nay, bóng đen lạm phát đang lu mờ đi triển vọng của ngành thủy sản Việt Nam năm 2022, đáng chú ý là với hai ngành chủ lực đó là tôm và cá tra. Dựa trên tình hình thị trường thế giới cũng như bối cảnh trong nước, các chuyên gia cho rằng năm 2023 ngành tôm sẽ gặp khó hơn cá tra.
Cũng theo nhận định của ông Hòe, năm 2023 ngành tôm sẽ khó khăn hơn bởi tình hình nuôi ở trong nước không ổn định và nguồn nguyên liệu không đảm bảo cho việc sản xuất, giá thành nuôi tôm cao đã dẫn đến giá bán cao nên nó sẽ là trở ngại cho người tiêu dùng. Bên cạnh đó, tôm Việt Nam còn bị cạnh tranh gay gắt từ tôm của Ấn Độ và Ecuador.
Còn ở góc độ doanh nghiệp, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Thủy sản Thuận Phước - ông Trần Văn Lĩnh cho biết, Việt Nam nằm trong TOP 7 các nước sản xuất tôm ở trên thế giới nhưng vùng nuôi vẫn còn manh mún và nhỏ lẻ, chưa được quy hoạch một cách chuyên nghiệp và 80-90% nguyên liệu phụ thuộc vào nông hộ.
Xuất khẩu thủy sản của Việt Nam giai đoạn năm 2012 - 10 tháng năm 2022
Trong khi đó thì tỷ lệ nuôi tôm thành công ở mức thấp (ghi nhận dưới 40%) khiến cho giá thành sản xuất của Việt Nam luôn ở mức cao hơn các nước khác ghi nhận khoản 1-2 USD/kg và lúc này mảng chế biến phải bù lỗ cho mảng nuôi.
Ông Lĩnh nhấn mạnh: “Xuất khẩu tôm trong nửa cuối năm 2022 và đầu năm 2023 sẽ khá ảm đạm bởi vì thiếu nguyên liệu và thiếu vốn. Trường hợp doanh nghiệp mua được nguyên liệu và làm ra sản phẩm cũng không biết bán cho ai bởi vì tình trạng lạm phát cao kỷ lục ở Mỹ và EU, đồng tiền đã mất giá và người dân đã thắt chặt việc chi tiêu. Bản thân của Thuận Phước cũng sẽ khá chật vật để có thể duy trì được biên lợi nhuận ở mức khả quan”.
Chủ tịch của Thuận Phước cũng đưa ra cảnh báo hiện nay ngành tôm Ấn Độ, Ecuador đang tích cực nuôi tôm cũng như đầu tư cho việc chế biến sâu và nếu như doanh nghiệp ngành tôm không tiến hành nâng cấp sản phẩm và thiếu chính sách hỗ trợ từ phía Nhà nước thì ngành này sẽ khó có thể cạnh tranh được với các đối thủ và thậm chí còn đi lùi.
Nếu so với tôm thì ngành cá tra có lợi thế hơn bởi Việt Nam đang là nguồn cung lớn nhất sản phẩm cá tra. Giá cá tra thấp nên người tiêu dùng cũng dễ chấp nhận hơn trong điều kiện các khoản chi tiêu sinh hoạt đang dần bị thắt chặt.
Song song với đó, căng thẳng Nga - Ukraine vẫn tiếp diễn đã làm giảm đi lượng cung cá thịt trắng, sản phẩm cá tra được xem là sản phẩm thay thế tốt nhất.
Chủ tịch HĐQT Sao Ta - ông Hồ Quốc Lực cho biết, hàng tiêu dùng cũng có thể sẽ chậm mua nhưng thực phẩm không thể thiếu nhưng những mặt hàng có giá bình dân cũng sẽ được chú ý hơn.
Theo ông Lực, trong hai tháng cuối năm sẽ là giai đoạn giảm mạnh về doanh số xuất khẩu. Lý do là bởi các kho hàng bên mua cơ bản cũng đã đầy. Chuyện giao hàng cho gối đầu tiêu thụ năm 2023, phía khách hàng cũng đã có phần e dè và chờ đợi kết quả tiêu thụ đợt Noel và năm mới. Mặc dù vậy, các đơn hàng gối đầu theo thông lệ thì vẫn diễn ra, mặc dù sản lượng không tăng trưởng như hàng năm.
Cần có chính sách ưu đãi lãi suất cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản
Đứng trước những dự báo không mấy bằng phẳng, Tổng Thư ký VASEP đã cho rằng Nhà nước cần có chính sách ưu đãi để tăng lãi suất cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, đặc biệt là USD từ đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thể tiếp cận được với vốn vay và tăng hạn mức tín dụng.
Và trong bối cảnh lạm phát, các doanh nghiệp cũng cần phải tăng cường hoạt động quảng bá hình ảnh thủy sản theo quy mô quốc gia, phát triển các thị trường nhỏ và những thị trường chưa được quan tâm ở trước đó.
Chiều hướng khác, ông Hòe cho rằng cần phải ổn định vùng nuôi nguyên liệu và phát triển thêm các vùng nuôi tiềm năng, phát triển cơ sở hạ tầng nuôi trong thời gian sớm nhất. Cũng cần có chính sách khuyến khích người nuôi tiếp tục nuôi với mục đích có thể chủ động được nguồn nguyên liệu ở trong nước cho chế biến xuất khẩu.
Đứng trước tình hình khó khăn của năm 2023, nhiều doanh nghiệp cũng mong muốn có các chính sách hỗ trợ giúp cho doanh nghiệp thủy sản Việt Nam giữ vững thị trường. Chủ tịch Thủy sản Thuận Phước kiến nghị: "Nhà nước cũng cần áp dụng song song chính sách tài chính và tài khóa, trong đó chú trọng vào giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận gần hơn với nguồn vốn vay lãi suất thấp, giảm hay hoãn nghĩa vụ thuế để có thể chia sẻ gánh nặng cùng doanh nghiệp".
Còn về giải pháp dài hạn cho việc phát triển ngành tôm và cá tra, đại diện của Thủy sản Thuận Phước cũng cho rằng Nhà nước cần quy hoạch lại vùng nuôi để có thể chuyên nghiệp hóa ngành thủy sản, giảm ô nhiễm môi trường và lây lan dịch bệnh. Song song với đó là cần phải đầu tư vào con giống cũng giúp cho các doanh nghiệp có thể giảm được chi phí sản xuất cũng như cải thiện biên lợi nhuận.
Bảo Ngọc (Theo meeyland.com)